Słownik XVII wieku

Słowniki:
SXVI, Kn, T, L (XVII), SWil, SW, SJP notują
SStp nie notują

Formy: bezok. chłodzić się; ~ cz. ter. lp 1. os. chłodzę się; 3. os. chłodzi się; lm 2. os. chłodzicie się; 3. os. chłodzą się; ~ cz. prze. lm mos 3. os. chłodzili się; ~ tr. rozk. lm 1. os. chłodźmy się; ~ tr. przyp. lp m 3. os. chłodziłby się; n 3. os. chłodziłoby się

Znaczenia:

1. »zażywać cienia, ochłody, orzeźwiać się«:

Rekcja: czym

Po Nurtach Nereidy z sobą harce swodzą/ A w cieniu sprácowáne Myrthámi się chłodzą. TwarSLeg 47. Więcey mię Emblema iedno (Orłá w niebo pátrzącego, ktory się rossą z niebá chłodzi y odżywia) do uwagi pobudziło. OkolNiebo Przedm. Siadszy na przestronej sali Lubo pod gęstym cieniem jaworowym, Chłodźmy się, bracia, napojem Bakchowym. MorszAUtwKuk 167. Są przytem dwie rury wiatry czyniące, [...]; rękę nad temi rurkami postawiwszy nie utrzyma od chłodu: tam się zaprawdę damom chłodzić latem, nic pewniejszego i skuteczniejszego. ZawiszaPam 94. ŁAZNIE Agryppy [...] gdzie tákże rożne bywały gonitwy, zápaski, igrzyska fatyguiące do potu, ktoremi uznoieni, znowu zimną chłodzili się wodą. ChmielAteny II 93.

● Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa: ● Niénawiść złem cudzem się chłodzi/ choć iey to sámey rowno szkodzi. KnAd 628.

2. »być chłodzonym, stawać się chłodnym, doznawać ochłody, orzeźwienia, ulgi«:

Rekcja: czym

Często chłodź działo nie mocząc barzo wisiora aż do dna, aby się chłodził ten czop. AquaPrax 292. Dość cudu sam deszcz: bo niem miękczy się ziemiá, rosi się zboże, chłodzi się powietrze, pęcznieią iágody, podbieráią sie brzegi, ieżą się wáły. MłodzKaz II, 352. Serce w káżdym potrzebuie powietrza świeżego ktorymby się chłodziło. TylkRoz 248.